Page 56 - Diyabet Sayı:71

aktüel sanat - kitap

Ceza Kolonisinde - kitap

Franz Kafka

Zeynep Eşin

anz Kafka’nın tüm anlatılarını bir araya get- görmeye çalışsalar da Kafka’nın sadece “kendi
iren bir çalışmanın ilk kitabı. Anlatılar’ın bu kişisel hayatının hikâyesini çizmek” olmadığı
Filk kitabı, Kafka’nın kitaplarında yayınladığı açıktır. Malcolm Pasley’nin işaret ettiği gibi,
anlatılar ile kitaplarında yer almayan, ayrı ayrı yayın- “Aynı zamanda eski kodlardan ve yasalardan
lanmış anlatılarının bir araya getirildiği kitaptır. Kaf- özgürleşme sorununu daha geniş bir şekilde
ka’nın yazdıklarına farklı eleştirmenlerce çok farklı tasavvur ediyordu.”
yorumlar getirilmiştir. Kimilerince varoluşçuluk ‘Ceza Kolonisinde’nin politik bir yorumu da
bağlamında değerlendirilen Kafka’da kimileri Mark- mümkündür, çünkü Kafka’nın çoğu eseri gibi,
sist, kimileri Freudcu etkiler bulmuşlar, kimileri de 1924’te kendi ölümünün ardından on yıllar
onun yapıtlarının özünde gerçeküstücü bir mizahın boyunca pek çok Avrupa ülkesini etkisi altına
yattığını ileri sürmüşlerdir. Ne var ki Kafka’nın bel- alacak olan kâbus totaliterliğini önceden tasar-
ki de en belirleyici özelliği, hiçbir kalıba girmemesi, lar ve tahmin eder. Rusya’daki Stalinizm’den
hiçbir akıma sığmamasıdır. Kafka, tüm yazdıklarıyla, Nazi Almanya’sına, Mussolini’nin faşist İt-
20. yüzyılın kendine özgü yazarlarının başında gelir. alya’sına ve diğer birçok zalim rejime kadar pek çok rejimi
‘Ceza Kolonisinde’nin anlamını analiz ederken keşfede- ürkütücü bir şekilde haber veriyor. Ancak, Kafka’nın bu tür
bileceğimiz de üç ana yorum dizisi vardır: Otobiyografik, rejimleri öngörmesi basitçe değildir, çünkü doğmakta olan
politik ve teolojik bir okuma. totaliter siyasi sistemlerin tohumları, 1914’te ‘Ceza Koloni-
Dava’da ve daha sonra Şato’da Kafka, salt tinsel bir varo- si’nin ilk taslağını yazdığında kendi orta Avrupa’sında zaten
luş olasılığını edebiyat yoluyla kanıtlamak için metafizik tar- ortadaydı.
ihini gözden geçirmeyi üstlendi. Seçtiği anlatı biçimi, parodi Komutanı Tanrı olarak görürsek, ‘Ceza Kolonisinde’nin
ve alegori arasında gidip gelir. Kafka’nın gizemli imalar sis- dini veya teolojik bir analizi de kolaylıkla mantıklı olur. O,
temini henüz tam olarak deşifre etmediğimizi biliyoruz. Da- Eski Ahit Tanrıs ahweh olarak çeşitli şekillerde yorumlana-
va’dan zaman ayırarak Kafka, romanında sınırlı bir sorunu, bilir (Kafka’nın hikâyesinin İngilizce çevirilerinde “Komu-
yani aşkınlık dünyasıyla insan ilişkisine dair Yahudi-Hıristi- tan”, “Emir”e yakındır, bu da bize, Eski Ahit’te Tanrı’nın
yan görüşünü yakalama olasılığını araştırdı. Kafka’nın yargı
metaforunu seçmesi, orijinal günah doktrininde olduğu Musa’ya sözde On Emir’i bir emir olarak verdiğini hatırlatır
gibi, insan suçunun önceden belirlenmiş olduğunu düşünen ya da İsa olarak ‘öldüğü’ ve gelecekte belirsiz bir zamanda
bir geleneğe uygundu ve ceza kaçınılmazdı. toprağa döneceğine inanıldığı gibi.
Daha spesifik olarak, roman, Yahudilikteki sert, arındırıcı Din çoğu zaman kişinin bir ömür boyu iyi işlerle kefaret
adalet kavramından Hıristiyanlıktaki daha yumuşak, etmesi gereken kişisel suçluluk karinesini teşvik eder.
görünüşte daha hayırsever ve insani tutuma geçişin bir ale- Orijinal günah doktrini, şair Fulke Greville’in sözleri-
gorisi olarak okunabilir. yle hasta yaratıldığımızı ve sağlam olmamız gerektiğinin
Kafka’nın çalışmaları yoğun bir şekilde otobiyografik- emredildiğini öğretir… Dolayısıyla, öykünün de sunduğu
tir ve ‘Ceza Kolonisinde’yi Kafka’nın hayatına ve sanatına suçluluk ve cezaya karşı tutum, Kafka’nın çalışmalarının te-
karşı kendi tutumunun bir yansıması olarak analiz etmek olojik analiziyle uyumludur.
indirgeyici olsa da (Cihazın kelimenin tam anlamıyla üze- Elbette, infaz cihazının kurbanlarının yaşadığı yavaş,
rine kelimeleri yazdığı için hikâyede yazının varlığı). Mah-
kûm edilen kişinin bedeni, Kafka kadar kendine referans kalıcı ölüm (ve mistik aydınlanma) ile Çarmıha Gerilme ar-
veren bir yazarın eserinde önemlidir, ‘Ceza Kolonisinde’nin asında da paralellikler kurulabilir. Bu yorumda, komutan,
köklerinin Kafka’nın kendi deneyimlerinde ve tutumların- Eski Ahit Tanrısı ise (yani, Baba Tanrı), Görevli, Mahkûm
da ne ölçüde yattığını gözlemlemek önemlidir. Aygıtın Kaf- Edilen’in yerini alan, işine devam eden (yani, Oğul Tanrı
ka’nın karakterlerini öldürmeden önce üzerlerine yazarak veya İsa) olarak görülebilir ve isteyerek diğer adamın yer-
cezalandırması, diğer şeylerin yanı sıra Kafka’nın Dava ine kendini feda eder, tıpkı (Hıristiyanlığın öğrettiği gibi)
adlı romanında o sırada ne yaptığını açıkladığı için oldukça İsa’nın çarmıha gerildiğinde insanlığın tüm günahlarını
düşündürücü bir ayrıntıdır. üzerine alması gibi.
‘Ceza Kolonisinde’ ile ilgili bir başka önemli otobiyografik Ancak bu paralellik devam ederse, Subay’ın ölümünün
gerçek, Kafka’nın neredeyse tüm diğer çalışmalarında old- ardından buna eşlik eden bir diriliş olmadığı gözlemlem-
uğu gibi, babasıyla olan ilişkisidir. Babalar ya da yardım- eye değer. Komutan’ın takipçileri tarafından bir noktada
cıları, Kafka’nın eserinde oğullarının kötü durumuna
karşı anlayışsız olma eğilimindedirler: ‘Ceza Kolonisinde’ ölümden dönebileceğine inanılmasına rağmen, henüz bunu
komutanı, bir anlamda, her zaman saygı gösterilmesi iste- yapmadı.
nen nihai, yüksek baba figürüdür. Kafka’nın, genç Franz’ın Son tahlilde, subay’ın ölümü, kendisi için bile anlamsızdır
hayatında otoriter ve sıklıkla saldırgan ve huysuz bir varlık çünkü ölürken aşkın bir deneyim, büyük bir uyanış veya bir
olan babasıyla zor bir ilişkisi vardı. Bazı eleştirmenler, zal- bilinç anı yaşama şansı elinden alınır. En büyük savunucusu
im eski komutanda Kafka’nın baskın babasının bir temsilini olan ceza mekanizması onu başarısızlığa uğratmıştır.

NİSAN 2023
54 NİSAN 2023
54